Speech Laurens Dassen over mislukte verkenning

...Dat het werk in deze Kamer inhoudt dat het gaat om lang zoeken naar informatie, waarbij regerende macht en controlerende macht lijnrecht tegenover elkaar staan. Waar de waarde van besturen koste wat het kost hoger wordt ingeschat dan de waarde van democratie en transparantie. Dat deze indruk wordt gewekt, begon met de openbaarmaking van de befaamde notitie en eindigde met het chaotische debat van vandaag en gisteren.

Voorzitter, wat had Volt gehoopt te lezen op de foto’s van de notities? Dat er energie en vernieuwing zat in de onderhandelingsstijl, bijvoorbeeld. Of dat partijen willen inzetten op onderzoek en innovatie. De kunst en cultuur willen verstevigen. Zich laten inspireren voorbij nationale grenzen. Dat het toekomstig kabinet durft te kijken naar een echte Europese parlementaire democratie. Ik kan nog wel even doorgaan, maar dat is voor een ander debat.

Voor nu is het belangrijk dat we de bestuurscultuur die op een dieptepunt is aanbeland weer durven opbouwen. Als nieuwe partij stellen we ons hier constructief in op. Mevrouw de Voorzitter, ik wilde van alles zeggen vandaag, maar gezien wat de afgelopen dagen gebeurd is, ga ik mezelf beperken tot het stellen van enkele vragen. 

Want Voorzitter, we moeten ook vooruit denken. Ik stel vast na alle gesprekken dat een duidelijk mandaat voor een verkenner noodzakelijk is en hierbij hoort een duidelijke functieomschrijving voor de verkenners. Er dient een helderheid te zijn over wat we mogen verwachten en om die helderheid te krijgen, moeten we eerst een aantal vragen beantwoord zien: 

Via u, voorzitter, vraag ik de verkenners; hoe verliep uw sollicitatieproces naar deze functie en welke eisen werden in dat gesprek met u besproken? Op grond van welke eisen in het bijzonder, meende u ook dat u geschikt was om deze functie aan te gaan? Helpt het een formatieproces als de verkenners zo dicht op de macht zitten? Hebben wij als Tweede Kamer een duidelijk beeld wat het proces van verkenning is, wie wat mag doen en waarvoor verantwoordelijk is? Waar we dat dan met elkaar kunnen vinden? De verkenners noteerden de opmerking van meneer Rutte in hun verslag en schreven de Kamer tegelijkertijd dat geen van de partijleiders met hen over Kamerlid Omtzigt gesproken had. Waarom besloten de verkenners dit te doen? Wat heeft de ex-verkenners ertoe gemotiveerd om blijkbaar de positie van dat Kamerlid mee te nemen in haar verkenning? Zijn de ex-verkenners het met mij eens dat het niet aan hen is, noch aan welk ander lid van dit huis, om over de positie van Omtzigt te spreken? Is mevrouw Jorritsma het met mij eens dat de Kamer haar voorzitter kiest en dat bemoeienis van derden ongewenst is? Waarom heeft de heer Rutte gelogen over het feit dat er niemand over Omtzigt zou hebben gesproken? Hoe worden de formatieprocessen in andere landen gedaan, is daar naar gekeken en kunnen we daar wellicht iets van leren? Denk bijvoorbeeld aan een land als Zweden dat wat betreft de veelheid aan partijen en de nood om coalities te vormen op Nederland lijkt. Hoe kunnen we voorkomen dat de mogelijkheid op het loslaten van de vertrouwelijkheid als excuus wordt gebruikt om in de toekomst meer te bespreken in zogenaamde achterkamertjes. Hoe bewaken we de dualistische structuur in het verkennings- en formatieproces?

Voorzitter, er is altijd een spanning tussen vertrouwen en transparantie. Het mogelijke risico dat transparantie nu vertrouwen kan beschamen, achten wij op dit moment als noodzakelijk om het structureel te herstellen. Dit neemt echter niet weg dat er besef moet zijn in dit huis dat transparantie en vertrouwen soms op gespannen voet met elkaar leven. Deze balans kan worden bewaakt door een heldere procedure omtrent de verkenning vast te leggen. 

Daarbij moet controle als fundament van de parlementaire democratie voorop staan. Zonder dergelijke controle verdampt vertrouwen. En waar vertrouwen verdampt, winnen populisten. Dit is de enorme verantwoordelijkheid die op ons aller schouders rust. Dit is hét moment om dat vertrouwen weer met elkaar op te bouwen. Zodat onze parlementaire democratie ons recht aandoet. 

Laurens Dassen

Fractievoorzitter Volt Nederland