Omtzigt en Dassen: stel een toezichtsautoriteit aan tegen potentiële belangenverstrengeling bij bewindslieden

Breathomix
Het overleg komt de dag nadat Nieuwsuur publiceerde dat minister Kuipers van Volksgezondheid belangen had in een bedrijf dat in een juridisch conflict zit met het ministerie waar Kuipers nu zelf de hoogste baas is. Kuipers was tot een maand geleden namelijk commissaris bij een stichting met betrokkenheid bij het bedrijf Breathomix, een producent van blaastest-apparaten, financierde en adviseerde. Het ministerie annuleerde een grote bestelling omdat de apparaten niet naar behoren werkten. Breathomix kwam vervolgens met een eis van vierentwintig miljoen euro vanwege contractbreuk.

Niet het laatste geval
Het zal volgens Omtzigt en Dassen niet het laatste geval zijn van mogelijke belangenverstrengeling. “Aan de lijst van nevenfuncties te zien zullen zich meer momenten voordoen waarop een bewindspersoon vanwege de schijn van belangenverstrengeling in de problemen komt,” zeggen ze in het overleg. Het tweetal verwijst naar staatssecretaris Uslu van Cultuur die betrokken was bij de Stichting Amsterdam 750. De viering van Amsterdam 750 was in opspraak nadat bleek dat de gemeente Amsterdam Europese aanbestedingsregels dreigde te overtreden door een te hoge vergoeding voor de programmadirecteur.

Afrekencultuur
Omtzigt en Dassen begrijpen dat er bij kandidaat-ministers vragen kunnen ontstaan over belangen. Goede kandidaten hebben vaak een fors aantal maatschappelijk relevante taken vervuld. Kwetsbare situaties zullen zich dus blijven voordoen. Maar de Kamerleden willen voorkomen dat er constant politieke ophef en discussie ontstaat over individuele dossiers en dat goede kandidaten geen minister meer willen worden vanwege een afrekencultuur.

Toezichtsautoriteit
Tegelijkertijd moet belangenverstrengeling ook daadwerkelijk worden tegengegaan. Omtzigt en Dassen vragen de regering te overwegen om een toezichtsautoriteit aan te stellen die op kan treden als vertrouwenspersoon. Als er potentiële belangenconflicten zijn kan deze aanbevelingen doen om het potentiële conflict op te lossen. In het geval van Kuipers had de toezichtsautoriteit kunnen adviseren om een bepaald onderdeel van het takenpakket onder te brengen bij een andere minister. Ook kan deze commissaris adviseren over het openbaar maken van belangen.

Pieter Omtzigt: “Door te werken met een toezichtsautoriteit is het conflict netjes opgelost zodra er politieke vragen komen. De politieke discussie kan dan weer over de inhoud gaan en de bewindspersoon is beter beschermd tegen ongefundeerde verdachtmakingen.”

Laurens Dassen: “Je wil voorkomen dat door een afrekencultuur belangenconflicten eerst onder het tapijt worden geveegd. Met een toezichtsautoriteit kunnen we discussies over belangenverstrengeling in goede banen leiden.”

–

Het voorstel van Omtzigt en Dassen is in lijn met de aanbevelingen van de Europese anti-corruptiewaakhond GRECO. De GRECO constateerde in 2019 dat Nederland problemen heeft met de politieke integriteit en deed zestien aanbevelingen. Hiervan is er nog geen enkele volledig door Nederland overgenomen. Eerder stelden Omtzigt en Dassen voor een lobbyregister in te voeren dat meer inzicht geeft in de contacten tussen bedrijfsleven en politiek. Ook deden de Kamerleden voorstellen voor een draaideurverbod en een afkoelperiode voor bewindslieden.