Duurzame luchtvaart op de rails gezet

Het is een mooie publiek-private inspanning geweest van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, KLM en Shell.. Het is een mooie stap, maar we staan nog ver af van het bereiken van de klimaatdoelen met deze innovatie.

It’s not a silver bullet

Nederland behoort in Europa tot de kopgroep van landen die de ontwikkeling en toepassing van duurzame luchtvaartbrandstoffen wil aanjagen om de luchtvaart te verduurzamen. Het huidige kabinet wil de ontwikkeling en toepassing van duurzame luchtvaartbrandstoffen (biobrandstoffen en synthetische kerosine) stimuleren zodat er in Europa in 2050 volledig met duurzame brandstof kan worden gevlogen.[i] Is dat een haalbaar doel? En hoe ver zijn we nu?

“Het is goed dat de luchtvaart flink op zoek is naar oplossingen om hun vervuiling tegen te gaan. Maar het is ook belangrijk niet naïef te zijn. Het gaat nog heel lang duren voordat vliegtuigen massaal op synthetische kerosine vliegen. Dat duurt te lang om klimaatverandering tegen te gaan.” Zo reageerde Dewi Zloch, luchtvaartexpert bij Greenpeace Nederland. Ze heeft wellicht een punt. Voor deze eerste vlucht is 500 liter duurzaam geproduceerde synthetische kerosine bijgemengd. Op de totale brandstofvoorraad van het toestel is dat slechts 5%. Meer was gewoon nog niet voorradig. Shell produceerde de synthetische kerosine in haar onderzoekscentrum in Amsterdam. In hun persbericht spreken ze over kerosine geproduceerd uit CO2, water en hernieuwbare energie uit zon en wind van Nederlandse bodem. De meer technische uitleg is dat eerst waterstof wordt geproduceerd door elektrolyse van water. Vervolgens wordt de waterstof gebonden aan uit de industrie afgevangen CO2. Van de koolwaterstoffen die ontstaan wordt vervolgens een brandbaar mengsel gemaakt dat vergelijkbare eigenschappen heeft met kerosine.

Duurzame luchtvaartbrandstoffen (sustainable aviation fuels, SAF) zijn een alternatief voor de reguliere kerosine. Het voordeel van de variant die nu in de belangstelling staat - synthetische kerosine - is dat het CO2-neutraal is. Daarvoor moet dan wel groene energie worden gebruikt, en daaraan hebben we een tekort. Daarnaast zijn er geen nieuwe vliegtuigen of motoren nodig. Bestaande vliegtuigen kunnen op SAF vliegen. Bio-kerosine valt ook onder de noemer SAF. Aan bio-kerosine kleeft het gevaar dat de voedselvoorziening wordt verdrongen en biodiversiteit afneemt, namelijk als de benodigde grondstoffen concurreren met gewassen voor voedselproductie. Dat is afhankelijk van het type biomassa. In Delfzijl wordt bijvoorbeeld een bio-kerosineraffinaderij gebouwd waarbij gebruikt frituurvet de grondstof voor bio-kerosine is. Dus er zijn nog wat hobbels te nemen voordat SAF breed beschikbaar zijn. Het ministerie van I en W zegt er zelf over: “SAF are not a silver bullet” (duurzame luchtvaartbrandstoffen zijn geen wondermiddel).

Volt wil sneller verduurzamen

We zien bij Volt alle innovaties die een bijdrage leveren aan de energie- en mobiliteitstransitie met warme belangstelling tegemoet. Daarnaast zijn we het met Greenpeace eens dat de ontwikkeling van SAF te lang duurt om klimaatverandering snel tegen te gaan.

Gelet op de huidige omvang van de luchtvaart en de enorme hoeveelheden brandstof die daarvoor benodigd zijn zou het niet realistisch zijn om te vertrouwen op SAF als enige oplossing. SAF is momenteel nog 2 tot 5 keer duurder[ii] dan de fossiele variant. Daarom ondersteunt Volt de kopgroep van landen in Europa die meer vaart wil maken met de verduurzaming van de luchtvaart Daarnaast zullen we met elkaar minder moeten gaan vliegen, om te beginnen binnen Europa. Dat kan als er goede vervoersalternatieven komen. Daarom zet Volt in op een sterk en betaalbaar Europees netwerk van hogesnelheidstreinen.

Naast inzetten op schone luchtvaart en een netwerk van hoge snelheidstreinen moeten we toe naar een systeem waar de werkelijke kosten van reizen zichtbaar zijn. Volt zet daarom in op een vervuilersheffing.  Als extra stimulans voor verduurzaming wil Volt dat de luchtvaart ook accijnzen gaat betalen over het gebruik van fossiele kerosine.

Volt ziet kansrijke alternatieven

We willen het HSL-netwerk in Europa de komende tien jaar versterken, zodat we door heel Europa snel en betrouwbaar kunnen reizen per HSL-trein. Voor Nederland betekent dat verbindingen erbij naar Hamburg en Kopenhagen vanuit het Noorden, van West naar Oost naar Frankfurt, Hannover en Berlijn en richting Zuiden via Maastricht over Luxemburg en Straatburg naar Milaan.

Vanzelfsprekend is er voor intercontinentale bestemmingen geen alternatief voor het vliegtuig. Binnen Europa zoeken we naar duurzame alternatieven, met gelijkwaardig of meer reisgemak. Daarom steunt Volt het European Hyperloop Centre in Groningen met hun kansrijke onderzoek. De hyperloop is een magneetzweeftrein in een bijna luchtledige buis, geschikt voor personen- en goederenvervoer. Het kost relatief weinig energie om een hyperlooptrein te bewegen en het systeem is emissieloos. Er kunnen snelheden tot 1200 kilometer per uur mee worden gehaald. Rond 2050 zweeft volgens Volt de meest duurzame luchtvaart over rails.

Frank Toeset

Kandidaat Tweede Kamerlid

[i] Bron: https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2021/02/08/wereldprimeur-in-nederland-eerste-passagiersvlucht-met-duurzame-synthetische-kerosine-uitgevoerd

[ii] Bron: https://www.rvo.nl/sites/default/files/2020/07/Brandstofvisie.pdf