Digitale democratie

We beschermen onze democratie tegen de invloed van grote technologiebedrijven. Algoritmes moeten transparant en eerlijk zijn. Zij mogen geen inbreuk maken op onze privacy of grondrechten. En kunstmatige intelligentie (AI) moet altijd worden ingezet in het belang van de samenleving. We bouwen aan een mooie en veilige digitale toekomst. 

• We willen dat er een minister van Digitale Zaken komt met een eigen ministerie van Digitale Zaken. Het mandaat van dit ministerie is om de digitale infrastructuur, economische ontwikkeling, defensie, kennisontwikkeling en cybersecurity integraal aan te pakken. Op die manier bevorderen we onze digitale autonomie en versnellen we onze publieke innovatie.

• We maken digitale vaardigheden tot kerncompetentie in het primair en voortgezet onderwijs. 

Digitale dienstverlening

• We pleiten ervoor dat Nederland de komende jaren een digitale transformatie doorvoert waarbij de burger centraal staat. We kijken hierbij naar het succesvolle Estlandse model, waar inmiddels 100% van alle overheidsdiensten digitaal beschikbaar is. Van geboorteaangifte tot echtscheiding: alles kan online geregeld worden. Dit betekent: geen wachtrijen, geen stapels formulieren en geen bureaucratie.

• Er komt een digitale overheid die net zo gemakkelijk werkt als online bankieren. En er komt één digitale identiteit waarmee je veilig kunt inloggen bij alle overheidsdiensten. Er komt één plek waar al je gegevens veilig bewaard worden, zodat je nooit meer dezelfde informatie hoeft in te vullen. Het is een systeem waarbij de overheid jouw gegevens niet steeds opnieuw opvraagt, maar deze - met jouw toestemming - deelt tussen verschillende instanties.

• We werken toe naar snel, veilig en betrouwbaar internet voor iedereen.

• De beschikbaarheid van digitale middelen als laptops, computers en smartphones moet omhoog. Bijvoorbeeld via onderwijsinstellingen of het instellen van zogenaamde cyberbanken (zoals in Amsterdam). 

• Door Nederlanders proactief te informeren en te onderwijzen over AI, bijvoorbeeld door middel van chatbots op basis van GPT-NL, vergroten we de AI-geletterdheid van Nederlanders. Ook gebruiken we een soortgelijke toepassing als direct contactpunt met de landelijke overheid voor inwoners. Zo brengen we de overheid dichter naar de inwoner.

• Er komt een bewustwordingscampagne voor het effect van AI op mentale gezondheid, specifiek op die van jongeren. AI heeft invloed op sociale media en AI wordt steeds vaker geraadpleegd als coach of psycholoog.

• Er komt een nationaal meldpunt waar melding van digitaal misbruik kan worden gemaakt en waar mensen terecht kunnen voor vragen over deepfakes. Ook vindt Volt dat iedere burger eigenaar is over zijn of haar eigen identiteit. Daarom volgen we het Deense voorbeeld dat het imiteren van persoonsgelijkheid met deepfakes verbiedt.

• We maken de digitale wereld toegankelijker voor mensen met een beperking door een speciaal platform op te zetten voor het melden van overtredingen van de toegankelijkheidsregels. Ook worden sancties ingevoerd tegen Nederlandse private bedrijven en overheidsinstanties die nog steeds niet voldoen aan de eisen van de European Accessibility Act.

• We zorgen ervoor dat digitalisering nooit ten koste gaat van menselijk contact. We garanderen het volgende:

  • Persoonlijke hulp blijft altijd beschikbaar. In elk gemeentehuis komen digitale servicepunten waar medewerkers burgers helpen met digitale aanvragen.

  • Er zijn alternatieven voor niet-digitale burgers. Telefonische dienstverlening en fysieke loketten blijven bestaan voor wie dat nodig heeft.

  • Er worden digitale vaardigheidstrainingen aangeboden. In bibliotheken en buurthuizen worden gratis cursussen gegeven voor iedereen die wil leren werken met digitale diensten.

  • Alle digitale diensten worden zo ontworpen dat mensen met een visuele beperking, voor zover mogelijk, ze ook kunnen gebruiken.

• We pakken de gefragmenteerde digitale overheid aan:

  • DigiD-Plus: er komt één digitale identiteit voor overheid, zorg, onderwijs en private diensten zoals banken.

  • MijnOverheid 2.0: veel overheidsdiensten staan los van elkaar (toeslagen, belastingen etc.) waardoor brieven en informatie moeilijk te vinden zijn. Alles komt daarom op één plek - aanvragen, statusupdates, deadlines en proactieve suggesties. Geen zoektocht meer naar de juiste website.

  • Proactieve dienstverlening: nu moet je zelf opzoeken waar je recht op hebt. Maar wat ons betreft is het aan de overheid om jou te informeren. Bijvoorbeeld wanneer rijbewijzen verlopen of wanneer mensen mogelijk recht hebben op een toeslag.

  • X-Road Nederland: momenteel hebben alle overheidsinstanties eigen systemen, waardoor gegevens niet snel en makkelijk uitgewisseld worden. Daarom komt er een veilige digitale snelweg tussen alle overheidssystemen. U geeft één keer toestemming, daarna delen instanties onderling uw gegevens.

Digitale overheid

• Er moet een verplichte basistraining komen voor politici en ambtenaren op het gebied van digitale vaardigheden en AI. 

• We maken de kosten en baten van essentiële investeringen op het gebied van ICT in het publieke domein beter zichtbaar voor iedereen. Deze informatie is nu verspreid over verschillende begrotingen. Door ICT-onderhoud eenvoudig en structureel zichtbaar te maken op de rijksbegroting, behandelen we ICT van de overheid minder als losse projecten. Dat maakt strategische afwegingen beter mogelijk. 

• Interne expertise binnen de overheid moet haar afhankelijkheid van leveranciers en vitale bedrijven verminderen. De overheid kan het gebruik van open source en open standaarden mogelijk maken en stimuleren. We laten ons hierbij inspireren door goede voorbeelden uit andere EU-landen zoals Denemarken en Frankrijk.

• We voeren een 'Koop binnen de EU'-beleid in voor de aankoop van alle digitale diensten en producten ten behoeve van de vitale infrastructuur en processen. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid heeft richtlijnen opgesteld over wat onder vitale infrastructuur en processen wordt verstaan.

• De overheid geeft het goede voorbeeld en is in 2030 volledig overgestapt op EU-alternatieven voor haar digitale infrastructuur. De Nederlandse overheid streeft scherpe en haalbare ambities na, zoals de plannen van Denemarken, om van Microsoft producten over te stappen naar open source software. Overheidsdata en publieke infrastructuur moeten niet langer draaien op commerciële platforms zoals Microsoft, Amazon of Google. 

• Europese waarden zijn leidend bij overheidsdigitalisering, zodat transparantie, zeggenschap en digitale soevereiniteit gewaarborgd blijven. 

• Toezichthouders worden verplicht om de concentratie van risico’s van ICT-dienstverleners bij overheden en organisaties die onze vitale infrastructuur ondersteunen in beeld te brengen. In de financiële sector is dit al vereist met de Digital Operational Resilience Act. ICT-bedrijven die als een zeer hoog concentratierisico worden beoordeeld, krijgen een extra belastingafdracht van de omzet. Hierdoor krijgen kleine innovatieve bedrijven een eerlijkere kans om een alternatief hiervoor te ontwikkelen.

• Door slimmer en simpeler in te kopen kan de overheid honderden miljoenen euro's per jaar besparen, zonder in te leveren op kwaliteit. We zetten daarom in op toegankelijkheid van publieke inkoopdata door middel van een nationale dataspace voor overheidsopdrachten. Daarnaast zetten we kunstmatige intelligentie (AI) in om de administratieve en personele lastendruk bij inkoopprocessen te verlagen, bijvoorbeeld bij offertebeoordelingen en het beantwoorden van vragen. Dit vergroot ook de objectiviteit van de offertebeoordelingen, waardoor het aanbestedingsproces rechtvaardiger wordt.

Digitale toetsing en transparantie

• Volt wil dat er een digitale toets komt bij het maken van wet- en regelgeving, zodat al bij het ontwerpen van nieuw beleid rekening wordt gehouden met de impact daarvan op de ICT in de uitvoering. 

• Nederlandse burgers verdwalen in een doolhof van complexe regelgeving doordat beleidsmakers wetten bedenken zonder te overleggen met mensen werkzaam in de dagelijkse praktijk. Het gevolg: complexe uitvoering, onbegrijpelijke processen, digitale systemen die niet werken en een overheid die haar beleid moeilijk kan uitleggen aan haar burgers. Volt wil daarom het Deense voorbeeld volgen: alle nieuwe wetgeving moet vanaf dag één 'digital-ready' zijn. Dit betekent dat wetgeving wordt geschreven met de publieke dienstverlening in gedachten, waarbij de afdelingen beleid, uitvoering en IT vanaf het begin samenwerken in multidisciplinaire teams. We maken alle nieuwe wetgeving digital-ready, zorgen voor heldere bewoording die direct kan worden vertaald naar werkende digitale systemen en geven uitvoeringsorganisaties een sterkere stem in het wetgevingsproces. Het resultaat: een overheid die werkt voor de burger.

• Volt staat volledig achter de Digital Markets Act (DMA) en de Digital Services Act (DSA) en wil dat Nederland zich actief opstelt bij de handhaving hiervan binnen de Europese Commissie.

• We ontwikkelen juridische regels om een transparant en controleerbaar digitaal systeem binnen de EU te creëren. Daarbij kijken we vooral naar de resultaten van technologie, niet alleen naar de gevolgde procedures. De EU introduceert sandboxes (speciale testomgevingen) waar bedrijven hun digitale innovaties onder professionele begeleiding veilig kunnen uitproberen zodat nieuwe technologie grondig getest breed in de samenleving wordt uitgezet. De democratische rechten van burgers moeten vanaf het begin in nieuwe technologie worden geïntegreerd. Dit garandeert werkelijke bescherming van burgerrechten in dit digitale tijdperk.

• Ook Nederland stelt bedrijven in staat om hun digitale toepassingen vlot en effectief te laten testen in sandboxes voordat zij deze op de markt brengen. AI moet voor bedrijven concreet worden gemaakt: wat is het en wat kun je ermee? Daarom breiden we het algoritmeregister uit en leggen we duidelijke kaders vast. Binnen die kaders lichten we kansen en risico’s toe om bedrijven te ondersteunen bij hun transitie.

• AI en algoritmen die door de overheid en in de uitvoering gebruikt worden om beslissingen te nemen die invloed hebben op mensen, moeten verplicht getoetst worden aan grondrechten en ethische kaders. 

• Iedereen moet inzage kunnen hebben in de informatie en algoritmes die door de overheid gebruikt worden. Daarvoor is het van belang dat we zo snel mogelijk overschakelen naar open standaarden en een verplicht algoritmeregister invoeren. 

• Algoritmen en trainingsdatasets die ontwikkeld zijn met overheidsgeld (‘publieke AI’) moeten gratis beschikbaar zijn voor alle inwoners en instellingen in de EU.

Gereguleerde AI 

• De overheid moet een nieuw, AI-gedreven, toeslagenschandaal voorkomen. De mens moet centraal blijven staan en het laatste woord hebben bij beslissingen. AI die de overheid inzet, voldoet altijd aan de AI-verordening en de Europese eisen en waarden. Door dit op Europees niveau goed te regelen, is het volgen en uitvoeren van de wet in Nederland gemakkelijker en goedkoper.

• Er komen genoeg middelen beschikbaar voor de implementatie van de AI-verordening in de EU. Nederland zet in EU-verband in op het versterken van het EU-AI-kantoor om de hoogste risicocategorie ‘General-Purpose-AI’-modellen te ondersteunen.

• Nederland zet zich in voor het internationaal verspreiden van EU-standaarden met betrekking tot AI en draagt via AI-diplomatie bij aan de ontwikkeling van internationale afspraken omtrent AI.

Privacy en persoonsgegevens

• Persoonsgegevens zijn van jezelf en jij mag dus bepalen óf, met wie en waarom je ze deelt. Volt wil investeren in toezicht en handhaving op Europese wet- en regelgeving en we versterken bestaande kaders waar nodig. 

• De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) krijgt structureel meer middelen om haar toezichtstaken onafhankelijk en effectief uit te voeren. Daartoe verhogen we het budget, conform de aanbevelingen uit het rapport 'Blind voor Mens en Recht' van de Parlementaire Enquêtecommissie Fraude en Dienstverlening.

• Voor Volt is het afzwakken van end-to-end encryptie ten behoeve van schijnveiligheid onaanvaardbaar. Online communicatie blijft dus beschermd. 

• Nederland moet Europees koploper worden in het stimuleren en begrenzen van het gebruik van nieuwe digitale technologieën. Volt wil dat Nederland bij het maken van nieuwe wet- en regelgeving in Europees verband vasthoudt aan de bescherming van fundamentele rechten en vrijheden en Europese waarden als privacy, informatievrijheid en gelijkheid. 

• We verbeteren de digitale identiteit binnen de EU door zowel de Nederlandse DigiD als de Europese Digital Identity Wallet te vervangen door biometrische identificatie op publieke, transparante infrastructuur. Alleen dan behouden burgers en overheden zeggenschap over toegang, beveiliging en datastromen. Daarbij staan interoperabiliteit (uitwisselbaarheid van informatie), open standaarden en privacy-by-design centraal.

• Voor Nederlanders moet het duidelijk zijn hoe zij AI in kunnen zetten en hoe ze risico’s kunnen vermijden. In overeenkomst met de AVG moet het transparant zijn hoe persoonlijke data worden gebruikt en of de content die ze te zien krijgen gegenereerd is door AI.

• Bij de overheid blijven veiligheid en privacy essentieel. Net als in Estland gebruiken we de nieuwste technologie om data veilig te houden. Burgers hebben altijd inzicht in wie hun gegevens bekijken en waarvoor. Privacy by design is het uitgangspunt bij ieder nieuw systeem.