Geslaagde migratie begint met verder kijken en voelen dan de statistieken

Vervolgens staat in het advies een heel aantal aanbevelingen waarmee Nederland dat verouderde beleid kan verbeteren. Daarbij komen zeer valide initiatieven aan bod, zoals de in Canada succesvol ingezette ontvangstcentra. In mijn ogen is het een sterk en veelomvattend advies, waarbij twee zaken opvallen.

WRR-advies
Ten eerste: Europa is de grote afwezige in de aanbevelingen van de WRR. Alsof het hier gaat om een exclusief Nederlands onderwerp waarbij een Nederlandse aanpak volstaat. Maar het mag duidelijk zijn dat dit geen exclusief Nederlands onderwerp is, niet in de laatste plaats omdat het merendeel van de arbeidsmigranten in Nederland, iets meer dan 40%, uit andere landen van de Europese Unie (EU) komt.[3] Harmonisatie van wetgeving, transparant overleg en samenwerking leiden tot minder fricties tussen Nederlandse en buitenlandse werkgevers en betere bescherming van werknemers, of ze nu van binnen of buiten de EU komen. Daarbij constateert de WRR terecht dat we in Nederland een tekort in meerdere sectoren aan mensen, maar dat geldt ook voor veel andere Europese landen. Alle landen van de EU moeten gezamenlijk de regie op die tekorten nemen. Het zou bijvoorbeeld al helpen als arbeidsmigranten al in hun land van herkomst via een portal kunnen zien of en waar er geschikte functies voor hen openstaan. Zo staat vóór hun overkomst naar een Europees land al vast of in Nederland de kans is om een baan te kunnen krijgen. Dit faciliteert migratie die we nodig hebben, terwijl het irreguliere migratie ontmoedigt. Tot slot zijn we gezamenlijk verantwoordelijk voor het opnemen van vluchtelingen. De huidige afspraken zorgen voor een mensonwaardige crisis in Italië en Griekenland. De gezamenlijke verantwoordelijkheid van de EU-landen moet worden verankerd in beleid zodat we aan onze morele plicht en aan internationale afspraken tegemoet komen.  

Ten tweede: ons falend (om maar eens een ander woord voor ‘verouderd’ te gebruiken) immigratiebeleid is te wijten aan het feit dat opeenvolgende Nederlandse regeringen denken en handelen op basis van een ouderwetse classificatie van migranten. De WRR vat het treffend samen: “Migranten die zich in de 21e eeuw in Nederland vestigen, komen uit alle delen van de wereld, verschillen onderling sterk in opleidingsniveau en sociaaleconomische positie, in migratiemotieven en in verblijfsduur en -status. Grotere steden zoals Amsterdam, Den Haag en Rotterdam behoren tot de meest diverse steden ter wereld, waarin minderheden de meerderheid vormen. Ook veel grensgemeenten en randgemeenten rondom de grote steden hebben een zeer diverse samenstelling gekregen.” 

De eerste gedachte die ik had toen ik dit las: Kortom, we leven niet meer in de jaren vijftig. ‘De immigrant’ is allang niet meer ‘de Surinamer’, ‘de Marokkaan’, ‘de Turk’. Onze manier van denken is alleen wel stil blijven staan in de jaren vijftig. Niet verrassend gaat het dan volledig mis. De gevolgen van dit falend denken zijn schrijnend aanwezig in ons alledaagse leven. Zo werd deze week bekend dat de toezegging van het kabinet om voor de kerst honderd kwetsbare vluchtelingen  op te nemen in Nederland, niet waargemaakt wordt. In plaats daarvan worden slechts vijftig kinderen opgenomen, voor de overige vijftig is pas plaats na Kerstmis. Dit nieuws raakte mij des te harder omdat in de Volkskrant werd gesproken van ‘een ingeloste belofte’. Niet alleen wordt eerst koehandel gedreven met kinderen (want, weet u nog, deze honderd gaan af van het al toegezegde aantal vluchtelingen die Nederland zou opnemen in het kader van de verplichtingen onder het VN Vluchtelingenverdrag), en vervolgens wordt een halve stap bejubeld. Staatssecretaris Broekers-Knol geeft daarbij aan dat de situatie in Moria ‘verre van ideaal’ is.[4] ‘Verre van ideaal’: een misselijkmakende woordkeuze voor een kamp waar deze week nog een meisje van drie jaar oud verkracht werd.[5]

Cijfers, statistieken en beleid in het alledaagse leven

Ook deze week verscheen een publicatie van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de Bevolkingsprognose 2020-2070. Het CBS schat in dat in 2070 42% procent van de bevolking een migratieachtergrond heeft.[6] De voorspelbare reacties op (sociale) media op zo’n statistiek waren dat we ‘omvolking’ moeten stoppen, ‘niemand meer moeten binnenlaten’ en ‘ze’ er allemaal uit moeten schoppen. En nee, de mensen die dit zeggen of suggereren zijn niet allemaal die-hard racisten. De negatieve reacties doen mij pijn. Vooral omdat online en in andere media te zien is hoe stereotiepe en plat mensen reageren wanneer ze het woord ‘migratieachtergrond’ lezen. Dat raakt mij persoonlijk. Mijn eigen kinderen hebben een migratieachtergrond, maar daarmee weet de lezer nog niets. De lezer weet niet of zij zelf uit het buitenland komen, of ikzelf, of mijn man (of vrouw), of hun grootouders? Spreken ze goed Nederlands, zijn ze hier permanent, tijdelijk, zijn ze hier geboren? Als een statistiek zo nietszeggend is, waarom mag de lezer dan een waardeoordeel vormen over mijn kinderen?

Als ouder van een kind met een migratieachtergrond voelt het vaak een beetje als uit de kast komen op het moment dat je dat vertelt aan mensen. Op het moment dat dit woord valt geven mensen blijk van positieve en negatieve aannames die zij hebben. Dat is niet de schuld van partijen zoals de PVV, FvD of de vroegere LPF, alhoewel deze partijen de negatieve aannames wel met overtuiging aanwakkeren. Dit soort aannames bestaan al langer. Ik ben opgegroeid in de wijk Gein 3 in Amsterdam-Zuidoost, niet heel ver van de Bijlmer. Toen ik in Amsterdam-Zuid naar de middelbare school ging, waren er vrienden die wanneer ze bij mij thuis op bezoek kwamen op het hart werd gedrukt voorzichtig te zijn, want ‘jeweetwel, de Bijlmer’. En nee, die ouders en vrienden waren ook geen die-hard racisten.

Conclusie

Cijfers, statistieken en beleid leiden tot onze aannames in het alledaagse leven. Statistieken zijn wetenschappelijk onderbouwd en objectief, en kunnen ons daarom niet schaden. De aannames die daar soms logisch uit lijken voort te vloeien zijn wel schadelijk. Die aannames zijn het directe resultaat van de manier waarop we al sinds de jaren vijftig praten over en beleid maken voor migranten in Nederland. Het ‘stereotiepe’ beleid (nog een andere woord voor ‘verouderd’) heeft direct invloed op onze manier van denken en voelen over migranten. Dit beleid stelt ons in staat om in een geruststellend wij-zij-patroon te denken waardoor een andere maatstaf voor wat menselijk is ineens acceptabel wordt. Het stelt ons in staat om te jubelen als we maar vijftig mensen opnemen in een van de meest welvarende landen van de wereld.

Daarom mogen we ons nooit laten leiden door cijfers en statistieken, door termen als ‘migratieachtergrond’ of ‘migrant’. Iedere statistiek in deze is gebouwd op verhalen die gaan over  mensenlevens, in al hun diversiteit. Gisteren was het de Internationale dag van de Migrant.[7] Ik droom van een Nederland dat, wanneer volgend jaar weer de Internationale dag van de Migrant weer aangebroken is, praat over migranten met oog voor de diversiteit aan mensen die onder die ene term vallen. Met medemenselijkheid, zodat geen kind meer wordt gedefinieerd aan de hand van een statistiek.

Marieke Koekkoek

Kandidaat Tweede Kamerlid

[1] Het hele advies is hier terug te vinden: https://www.wrr.nl/adviesprojecten/migratiediversiteit.

[2] F. Boon, “Het migratiebeleid is verouderd, zegt de WRR: ‘Nederland is immigratieland’, NRC, 13 december 2020. Zie: https://www.nrc.nl/nieuws/2020/12/13/het-migratiebeleid-is-verouderd-a4023695. 

[3] CBS, Migratie, zie: https://longreads.cbs.nl/europese-meetlat-2019/migratie/#:~:text=6%20op%2010%20emigranten%20blijven%20in%20EU,-Veel%20immi%2D%20en&text=Iets%20meer%20dan%2040%20procent,in%20de%20Europese%20Unie%20wonen. Zie ook CBS Migrantenmonitor: https://public.tableau.com/profile/centraal.bureau.voor.de.statistiek#!/vizhome/Migrantenmonitor2007-2018/WELKOM.  

[4] R. Meijer, “Herplaatsingsbelofte na Moria-brand ingelost: tien Syrische gezinnen voor Kerstmis in Nederland”, Volkskrant, 18 december 2020. Zie: https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/herplaatsingsbelofte-na-moria-brand-ingelost-tien-syrische-gezinnen-voor-kerstmis-in-nederland~b93e256b/.   

[5] C. Vos, “Driejarig meisje gevonden in modder van Moria, na vermoedelijke verkrachtig”, Volkskrant, 15 december 2020. Zie: https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/driejarig-meisje-gevonden-in-modder-van-moria-na-vermoedelijke-verkrachting~b7f43716/

[6]  Centraal Bureau voor de Statistiek, “Prognose: Bevolking blijft komende 50 jaar groeien”, 16 december 2020. Zie: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2020/51/prognose-bevolking-blijft-komende-50-jaar-groeien Zie ook: https://nos.nl/artikel/2360853-cbs-bevolking-blijft-groeien-effect-coronacrisis-waarschijnlijk-tijdelijk.html#:~:text=Vanwege%20de%20coronacrisis%20blijft%20de,keer%20minder%20dan%20in%202019.

[7] Deze dag wordt gehouden op 18 december omdat de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties op 18 december 1990 het Internationaal verdrag over de bescherming van de rechten van alle migrerende arbeiders en hun familieleden aannam, de International Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of Their Families (CMW). Zie ook: http://www.un.org/en/events/migrantsday.