Brief aan de informateur

Met die boodschap begon Volt de brief aan de oud-verkenners. Een brief geschreven vanuit de overtuiging dat de levensgrote vraagstukken van vandaag - denk aan klimaatverandering, digitalisering, sociale ongelijkheid, migratie, veiligheid en corona - alleen in Europese samenwerking vooruit geholpen kunnen worden. Aan die overtuiging is niets veranderd. We hebben de eerste brief daarom bijgevoegd, maar we zouden met het oog op recente ontwikkelingen wel het volgende willen toevoegen. 

Wij zijn het vanzelfsprekend eens met een ieder die constateert dat de optelsom van vertrouwen, goed bestuur en integriteit niet de verantwoordelijkheid van maar één mens is. Tegelijkertijd is het belangrijk dat iedereen die een centrale rol vervult integriteit en zelfinzicht laat zien. Wij steunden de moties van wantrouwen en afkeuring, omdat de demissionair premier ten aanzien van bovenstaande een belangrijke voorbeeldfunctie heeft.

Macht en tegenmacht moeten zich bewust zijn van het belang van de tijdelijke rol die zij vervullen. Hierbij moeten bescherming van rechtsstaat en democratie prevaleren boven eigenbelang en partij-stokpaardjes. Vertrouwen is een brug die gebouwd moet worden. Ieder van ons heeft daarin een rol te vervullen. De houding van kabinet versus Kamer moet ons inziens veranderen in een houding van kabinet mét Kamer. 

Ten aanzien van een mogelijke formatie hopen wij dat het nog te onderhandelen regeerakkoord deze ronde niet bij voorbaat alle oppositie neutraliseert door tot in detail alles vast te leggen. Niet alleen ondermijnt deze traditie de rol van de Kamer als controlerende macht. Het dwingt ook individuele Kamerleden in een keurslijf dat steeds minder ruimte biedt aan het principe ‘zonder last’. Daarbij laten de afgelopen jaren zien dat een dichtgetimmerd akkoord voor vier jaar niet de ruimte biedt om met lenigheid van geest te anticiperen op onverwachte gebeurtenissen.

Hiermee worden zelfreflectie, voortschrijdend inzicht, dialoog en respect voor feiten en wetenschap bij voorbaat onmogelijk en politiek riskant. Nog belangrijker; in open dialoog ontstaan de mooiste ideeën en oplossingen. Dit zijn onmisbare ingrediënten voor een goed functionerende democratie. 

Ook in de Europese context staan democratie en rechtsstaat onder druk. Denk hierbij aan landen als Hongarije en Polen. Juist nu is het belangrijk dat we hier het juiste voorbeeld geven. Nederland zou in de Europese samenwerking moeten ambiëren weer gidsland te worden; als het gaat om de waarde die we mensenrechten toekennen, als het gaat om het functioneren van onze rechtsstaat en als het gaat om waarden als integriteit en betrouwbaarheid. Wij hopen dat die ambitie geloofwaardig vorm krijgt in een nieuwe regering.  

Concreet: 

• Investeer in de kiezer, juist nu het vertrouwen van diezelfde kiezer een behoorlijke deuk heeft opgelopen. Niet met woorden, maar met invloed: Volt moedigt de totstandkoming van burgerfora aan, waarin burgers inhoudelijk meedenken over nieuw te maken beleid op belangrijke dossiers en waarbij burgerbudgetten worden toegekend om dit beleid uit te voeren. Dit zou op alle bestuurslagen moeten plaatsvinden: lokaal, nationaal en Europees. De klimaataanpak in Frankrijk is hierbij een lichtend voorbeeld van modern bestuur, terwijl de Conferentie over de Toekomst van Europa is gestart met oude politiek.   

• Laat het demissionaire kabinet werk maken van de eigen toezeggingen. Zo zou de besluitenlijst van de Ministerraad openbaar gemaakt worden, maar deze is dat tot op heden niet. 

• Start versneld met eigen onderzoek naar eventuele andere misstanden in de wereld van toeslagen en belastingen, zoals voorgenomen. Hierbij moet voorop staan dat ieder mens in gelijke mate beschermd wordt door en toegang heeft tot het recht.

Goed bestuur geeft wat het van haar burgers vraagt; vertrouwen dus, in plaats van wantrouwen. Bestuurders die herhaaldelijk verzoeken om mildheid en genade, dienen dit allereerst zelf uit te dragen. 

Deze komende periode gaat om het opbouwen van vertrouwen, maar niet alleen het vertrouwen tussen de regerende en controlerende macht. Het gaat om een groter belang: het vertrouwen van Nederland en Europa in de democratie en rechtsstaat. We leggen hiermee de basis voor een Europese samenleving, waarbij verbinding en inclusiviteit, transparantie en menselijkheid de kernwaarden vormen.

Met vriendelijke groet,

Laurens Dassen