Kunst en cultuur van iedereen

Toch is de kunst- en cultuursector jarenlang verwaarloosd. Er werd bezuinigd, kansen verdwenen en de toegang werd ongelijk. Wij maken een einde aan de kaalslag van de afgelopen vijftien jaar. We gaan weer investeren in kunst en cultuur. We zorgen dat kunst toegankelijk is voor iedereen. Een diverse samenleving verdient een rijke cultuursector. Die meegroeit met onze veranderende wereld en waarmee we ons verleden een plek geven in de toekomst. Ze vormt het hart van onze samenleving.

Zekerheid voor de sector

• Kunst, cultuur en media maken een positieve impact op onze samenleving, ons welzijn en onze economie. Daarom investeren we in deze sectoren gezamenlijk minimaal 0,7% van het bruto binnenlandse product (bbp). Dit is in lijn met het Europese gemiddelde.

• We verhogen structureel het jaarlijkse subsidiebudget in de basisinfrastructuur. Volt wil het subsidiestelsel daarbij ook toegankelijker en eerlijker maken voor makers en instellingen. Met het nieuwe extra budget zorgen we voor een betere spreiding van het cultuuraanbod over het land en geven we meer nieuwe of ondervertegenwoordigde kunstvormen, genres en kleine makers een kans op subsidie, zoals de Raad voor Cultuur voorstelt. Zo zorgen we voor verrijking in plaats van een verschuiving. Ook stellen we extra middelen beschikbaar voor eerlijkere beloning in de sector.

• We geven de culturele sector meer zekerheid en toekomstperspectief, door de subsidieperiode in de basisinfrastructuur te verlengen naar acht jaar. Culturele instellingen kunnen door een langere subsidierelatie met het Rijk hun toekomstvisie voor cultuur tot leven brengen en nieuwe financieringsvormen aantrekken. De Rijksfondsen krijgen door de langere subsidieperiode meer speelruimte om cultuurbeleid voor de lange termijn te combineren met afwisselende subsidievormen en -duur.

• Volt wil kunst en cultuur financieren op basis van vertrouwen in de makers. We werken samen met de sector toe naar een beter functionerend subsidiestelsel. We lanceren een grote pilot Papierloos Subsidiëren, waarin we incidenteel geld vrijmaken om te experimenteren met allerlei manieren om papieren drempels uit het systeem te verwijderen. Denk hierbij aan het aanvragen van kleinere subsidies met een video, auditie of roadshow, het publiek laten bepalen wie subsidie krijgt toegekend en 25% van subsidies vrij besteedbaar te maken. We experimenteren ook met het versoepelen van strenge ervarings- of diploma-eisen en de accountantscontrole. Zo kunnen makers meer bezig zijn met hun creatie in plaats van met bureaucratie.

• De BES-eilanden krijgen een volwaardige plek in het subsidiebestel. We onderzoeken samen met Bonaire, Saba en Sint Eustatius welke investeringen volgens hen kunnen bijdragen aan de verdere ontwikkeling van hun culturele sector. We stellen incidenteel middelen ter beschikking om logistieke en praktische verbeteringen aan te brengen in de toegang tot subsidies voor makers en organisaties. Ook wordt een vast bedrag uit de verhoging van het structurele budget geoormerkt voor de BES-eilanden.

Diversiteit in de sector

• Volt wil dat het culturele aanbod een goede weerspiegeling is van de verhalen en makers in de samenleving en ruimte geeft aan alles dat de sector te bieden heeft. Daarom willen we veel aandacht blijven besteden aan diversiteitscriteria bij subsidieverlening: die diversiteit moet vooral worden geregeld bij het verdelen van de subsidies en minder op het niveau van kunstprojecten zelf. De subsidieverlenende instellingen krijgen daarom een verantwoordelijkheid om te zorgen dat subsidies worden toegekend aan een evenwichtige mix aan makers en genres. Ook maken we beoordelingscommissies die de subsidies toekennen meer divers, zodat die een betere afspiegeling vormen van de samenleving.

• Volt staat voor jongerencultuur en jonge cultuur in de EU. Volt pleit daarom voor een luidere stem van jonge(re) mensen bij besteding van kunst- en cultuurgelden en wil dat alle raden, commissies en inspraakorganen een plek bieden voor jongeren om hierover mee te beslissen.

• Kunst en cultuur moet voor iedereen toegankelijk zijn maar ook voor iedereen iets te bieden hebben. We stellen daarom geld beschikbaar voor musea, erfgoedinstellingen en culturele instellingen om te experimenteren met het aantrekken van een breder publiek en jongeren in het bijzonder. De Museumnacht is een goed voorbeeld van hoe samenwerking tussen culturele instellingen en de bredere (nacht)cultuur succesvol kan zijn.

Positie van makers

• Creëren blijft mensenwerk. In een innoverende creatieve sector beschermen we de auteursrechten van makers. Dat doen we door GenAI-bedrijven te verplichten om volledig transparant te zijn over de bronnen van hun trainingsdata en voor het gebruik daarvan een licentie af te sluiten. Ook krijgt alles wat met GenAI wordt gemaakt een digitaal watermerk. Er ontstaat geen auteursrecht op content of werken die met GenAI zijn gegenereerd.

• Volt helpt individuele cultuurmakers om zich staande te houden in een sector waarin marktwerking een steeds grotere rol speelt. Subsidies worden besteed aan persoonlijke begeleiding en ontwikkeling van makers, zodat zij beter kunnen omgaan met de zakelijke kant van hun creatieve werk. Op die manier kunnen ze hun artistieke waarde vergroten, beter inspelen op hun potentiële publiek en hun plaats in het maatschappelijke debat verankeren.

• Volt wil de kunst- en cultuursector versterken en tegelijkertijd een simpeler belastingstelsel invoeren, met een basisinkomen voor iedereen en met een uniform btw-tarief. Zodra het uniforme btw-tarief wordt ingevoerd, komt er een terugsluisoptie voor de sectoren voor kunst, cultuur en media zodat zij hun financiële gezondheid behouden en hun culturele aanbod kunnen uitbreiden.

• We zorgen ervoor dat de bestaanszekerheid van het gehele creatieve team versterkt wordt, in plaats van slechts die van de individuele maker. Volt wil, net als de Raad voor Cultuur, dat alle cultuurinstellingen in de basisinfrastructuur met meerjarige subsidie toewerken naar collectieve tariefafspraken voor werknemers en zzp’ers.

• Culturele subsidies moeten daarom meer toegekend en gekoppeld worden aan creatieve makers zelf, waarmee we voorkomen dat de macht teveel bij kunst- en cultuurproducenten en uitvoerende instellingen komt te liggen.

Lokale, regionale en Europese kunst en cultuur

• Volt pleit voor een nauwe samenwerking tussen Rijk, provincies en gemeenten om zo de culturele sector te laten floreren. De Wet op het Specifiek Cultuurbeleid moet worden geactualiseerd. Naast de rol van de Rijksoverheid moet de rol van provincies en gemeenten worden benoemd. De doelen op het gebied van kunst en cultuur worden in samenspraak ontwikkeld en vervolgens wettelijk vastgesteld.

• We zorgen voor een evenwichtige spreiding van subsidies tussen nationale en regionale instellingen. De cultuurhubs in de regio's buiten de Randstad krijgen een vaste rol in het voordragen en ondersteunen van aanvragen bij nationale loketten, om hun stem te versterken.

• De vijftien proeftuinen voor culturele vernieuwing in de regio zijn een succes. Daarom pleit Volt ervoor dat structureel geld beschikbaar wordt gesteld voor talentontwikkeling en vernieuwing in de cultuurregio's, zodat projecten duurzaam worden verankerd. Zo wordt ook de samenwerking in de regio verder versterkt.

• We willen betere toegang tot cultuureducatie en bibliotheken door de middelen die provincies voor cultuureducatie ontvangen, te verhogen en door de leeftijdsgrens voor een gratis lidmaatschap van de openbare bibliotheek te verhogen.

• We koesteren plaatselijke/regionale gebruiken, sporten of ambachten en ondersteunen behoud en verspreiding van kennis hierover. We ondersteunen (culturele) uitingen, zoals bijvoorbeeld toneel en locatietheater, in het Fries en in minderheidstalen en dialecten. Hiermee geven we invulling aan ons streven naar behoud van eigen identiteit, tradities en diversiteit binnen de Europese context.

• Cultuur verbindt mensen. We maken de Europabrede cultuurprojecten en EU-subsidies, zoals Culture Moves Europe en Creative Europe, makkelijker toegankelijk voor makers. Volt creëert daarvoor een netwerk waar makers connecties kunnen leggen met partners in andere lidstaten om zo in aanmerking te komen voor Europese subsidies. Bestaande samenwerkingsverbanden (cultuurregio’s, regiohubs en broedplaatsen) krijgen ondersteuning om dit netwerk uit te bouwen en om makers te helpen met hun Europese subsidieaanvraag. Ook maken we samenwerking met een Europese partnerstad een onderdeel van de voorwaarden bij meerjarige EU-subsidies.

• We voeren een Europese museumkaart in. Met de kaart krijgen inwoners van de EU voor een vaste prijs toegang tot alle musea binnen de EU en daarmee tot de wereldberoemde kunst die de EU rijk is. Daarmee maken we meer kunst toegankelijk en leggen we meteen een basis voor meer samenwerkingen tussen Europese musea.

Erfgoed en archeologie

• We pakken de knelpunten in de financiering van monumentenzorg aan. We doen ook de komende kabinetsperiode eenmalige investeringen in achterstallig onderhoud van monumenten en werken eraan de renovatieachterstand verder terug te brengen. We richten een erfgoedfonds op dat grote renovaties van Rijksmonumenten die de provincies en gemeenten niet zelf kunnen financieren kan oppakken. We willen dat duurzaamheidsstandaarden bij het behoud van cultureel erfgoed als monumenten aangescherpt worden. Om ons erfgoed door te kunnen geven aan de volgende generaties, is aanpassing van monumenten aan de hedendaagse eisen en wensen van de gebruiker en leefomgeving noodzakelijk. Volt wil daarbij aandacht voor monumenten in elke regio. 

• We vereenvoudigen de procedures rond het verkrijgen van vergunningen door een ‘quickscan monumentale waarde’ te laten uitvoeren en deze in het gebouwarchief vast te leggen.

• Naar voorbeeld van de Europese methode 3ENCULT stellen we regels op die betrekking hebben op de herontwikkeling van monumentaal of historisch erfgoed, zoals het na-isoleren van historische gebouwen. 

• Geroofde kunst of erfgoed moet proactief aangeboden worden aan de rechtmatige eigenaren. Als de rechtmatige eigenaar toestemming geeft om de kunst in de huidige locatie tentoon te stellen, dan moet een bruikleenovereenkomst worden opgesteld. Als de rechtmatige eigenaren de kunst terug willen hebben, dan mag een replica of 3D-kopie in Nederland alleen tentoongesteld worden met schriftelijke toestemming van de rechtmatige eigenaar.

• We zorgen dat historische figuren en verhalen in de juiste, complete historische context worden geplaatst. Eerbetoon aan personen die misdaden tegen de menselijkheid hebben gepleegd, past niet bij een menswaardige samenleving. Het verspreiden van een onjuist of onvolledig beeld van historische gebeurtenissen en de rol van betrokkenen valt hier ook onder.

• We dringen de marktwerking in de Nederlandse archeologie terug, die met het ratificeren van het Verdrag van Valletta is geïntroduceerd. De overheid krijgt een sterkere rol als bevoegd gezag in onder andere de besteding van onderzoeksgelden. Deze is nu te sterk financieel gedreven.