Een algeheel verbod op consumentenvuurwerk
De discussie rondom het vuurwerkverbod is een jaarlijks terugkerend fenomeen, zoals we er wel meer hebben in Nederland. Bijna een traditie op zich. Het onderwerp is echter dit jaar wel een stuk prominenter op de agenda komen te staan, wat natuurlijk alles te maken heeft met het eenmalige verbod tijdens de afgelopen jaarwisseling.
Dit verbod moest voorkomen dat de door Corona al overbelaste zorginstellingen zoals elk jaar weer opgezadeld zouden worden met nog eens honderden vuurwerkslachtoffers. Bij de jaarwisseling 2019-2020 waren dat er 1300 [1]. De maatregel sneed hout, want inderdaad, het aantal vuurwerkslachtoffers daalde dit jaar met 70% [2]. Veel van de slachtoffers zijn enkel toeschouwer of liepen toevallig langs: 45% maar liefst [3]. Dit maakt zo’n incident meteen een stuk schrijnender.
Naast het ontzien van de zorg zijn er genoeg andere argumenten te geven voor een vuurwerkverbod.
Fijnstof
De hoeveelheid fijnstof die tijdens de jaarwisseling in de lucht hangt – 33 keer meer dan normaal – voor longklachten bij honderdduizenden Nederlanders; 10% van de longpatiënten ontvlucht zelfs zijn eigen huis om de tijd door te brengen op vuurwerkvrije plekken [4]. Daarbovenop komt nog dat het fijnstof dat vrijkomt bij siervuurwerk voor een groot deel uit metaaldeeltjes bestaat. Metalen in siervuurwerk zorgen voor de verschillende kleuren: natrium kleurt bijvoorbeeld geel, magnesium wit, strontium rood, barium groen, en koper blauw. Veel van deze metalen zijn giftig en de precieze gezondheidseffecten van vuurwerksmog zijn nauwelijks bekend.
Geluidsoverlast
Geluidsoverlast is een andere factor. Iedere honden- of kattenbezitter weet dat huisdieren soms dagen van slag kunnen zijn door het geknal. Maar naast huisdieren vergeten we soms dat wilde dieren ook veel stress ondervinden van vuurwerk. De Universiteit van Amsterdam heeft bijvoorbeeld met radarbeelden laten zien dat vogels met Oud en Nieuw massaal opvliegen; dit maakt deze dieren extra kwetsbaar [5]. Dit zal voor veel andere wilde dieren niet anders zijn.
Schade
Tijdens elke jaarwisseling wordt de laatste jaren voor elk jaar voor minimaal 14 miljoen euro aan schade aangericht aan auto's, fietsen en woningen, blijkt uit gegevens van het Verbond van Verzekeraars. Het daadwerkelijke bedrag van de schade is zelfs hoger, omdat dit cijfer alleen maar gaat over particuliere inboedel-, opstal- en autoverzekeringen. Schade aan bedrijven en publieke eigendommen (afvalbakken, postbussen, abri’s e.d.) is hierin niet meegenomen. Vuurwerk is een belangrijke veroorzaker van deze schade onder meer in de vorm van brand- en explosie-schade.
Geweld tegen hulpverleners
De laatste jaren zien we ook een toename van geweld tegen hulpverleners; politiemensen, brandweerlieden en ambulancemedewerkers. Bij de jaarwisseling wordt dit probleem nog eens verergerd door de brede beschikbaarheid van vuurwerk in combinatie met alcohol. Ook deze problematiek lijkt alleen oplosbaar als we het vrij afsteken van vuurwerk of het drinken van alcohol tijdens de jaarwisseling aan banden leggen.
Milieuvervuiling
Tot slot zorgt het massaal afsteken van vuurwerk voor milieuvervuiling, waarbij de eerder genoemde metalen de grootste boosdoeners zijn. Met name barium, strontium en koper zijn zeer giftig, en hoewel barium- en strontiumvervuiling niet de milieunormen overschrijden is elke vervuiling natuurlijk onwenselijk. Kopervervuiling daarentegen is wel degelijk problematisch in Nederland, en maar liefst 18% van al het koper in oppervlaktewater is afkomstig van die paar uur per jaar dat we vuurwerk afsteken [6]. Een enorme bijdrage dus.
En dan hebben we het nog niet eens over het zwerfafval gehad.
Traditie
De meeste mensen die tegen een vuurwerkverbod zijn leunen op de traditie die erachter schuilt: vuurwerk wordt inderdaad al meerdere eeuwen gebruikt bij bijzondere gelegenheden. Het is echter pas sinds de naoorlogse welvaartsgroei dat het een wijdverspreide traditie is geworden om op Oud en Nieuw vuurwerk af te steken [7]. In een rijk en dichtbevolkt land als Nederland leidt dat dan gemakkelijk tot overlast. Nederland tijdens Oud en Nieuw wordt niet voor niets door expats vaak omschreven als warzone. Er is dan ook geen land in Europa dat meer consumentenvuurwerk importeert dan Nederland [8]. Desondanks is de bijdrage van de vuurwerkbranche aan onze economie minuscuul, en dat zou hoe dan ook nooit een schadelijke bezigheid mogen rechtvaardigen.
Vrijheid
Het belang van de vrijheid van de consument wordt ook regelmatig aangehaald als argument tegen een algeheel verbod op consumentenvuurwerk, maar dan wordt het feit dat het al voor 99.91% van de tijd verboden is voor het gemak vergeten, anders zou je moeten pleiten voor volledige legalisatie. Maar dat hoor je niemand doen, want inderdaad, iedereen begrijpt dat het verboden is juist omdat het zoveel overlast veroorzaakt. “Het is maar voor één dag”, zal er wellicht nog worden gezegd, maar daar wordt de schade natuurlijk niet minder permanent van.
Traditie is feitelijk het enige (semi’)valide argument tegen het verbod op consumentenvuurwerk. Maar traditie alléén is geen sterk argument. Zeker, vuurwerk afsteken op Oudjaar is leuk. Maar we moeten begrijpen dat er grote keerzijden aan zitten; dat de schaal waarop wij in Nederland vuurwerk afsteken simpelweg niet houdbaar is. We zullen onze gezamenlijke verantwoordelijkheid moeten nemen, en het afsteken van consumentenvuurwerk aan banden moeten leggen, als kleine stap richting een duurzame samenleving.
Referenties
[2] https://www.nrc.nl/nieuws/2021/01/05/aantal-vuurwerkslachtoffers-met-70-procent-gedaald-a4026231
[4] https://nos.nl/artikel/2316331-longfonds-benauwd-oud-en-nieuw-voor-700-000-mensen.html
[5] https://academic.oup.com/beheco/article/22/6/1173/218852
[6] https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/gezonde-leefomgeving/vuurwerk/
[7] https://www.immaterieelerfgoed.nl/nl/afstekenconsumentenvuurwerk
[8] https://www.telegraaf.nl/financieel/1193468404/nederland-vuurwerkkampioen-in-europa