Op weg naar een democratisch patiëntgericht zorgstelsel

Desastreuze decentralisatie

Het Rijk heeft diverse vormen van zorg zoals de jeugdzorg, verpleegzorg en ouderenzorg overgeheveld naar de gemeenten. Van meet af aan ontbrak daar de expertise. Elke gemeente is deze taken naar eigen inzicht uit gaan voeren. Het gevolg was ongelijke zorg per gemeente om financiële redenen. De overplaatsing van de jeugdzorg naar de gemeente was een bezuinigingsoperatie die tot een voorspelde, complete catastrofe heeft geleid (1).

Pandemie

De covid19-pandemie stelde de zorg voor een uitdaging van ongekende schaalgrootte en complexiteit. Vrijwel onmiddellijk werd duidelijk waar het huidige zorgstelsel tekortschoot. Verbetering trad op toen de overheid de directe leiding in handen nam. En op de werkvloer leidde onderlinge ad hoc samenwerking in korte tijd tot een opschaling van het aantal ic-plekken. Verpleegkundigen van andere afdelingen gingen meedraaien op de ic’s, de reguliere zorg werd op een lager pitje gezet. Door de omstandigheden gedwongen ontstond er spontaan een systeem van effectieve netwerkzorg in een regionale context.

Nieuwe inrichting

Deze lessen van de pandemie en tekortschietende marktwerking hebben ons kunnen leiden naar de uitgangspunten voor een beter georganiseerde zorg. In de geïntegreerde zorg is een op de patiëntgerichte benadering zinvoller en effectiever dan een systematiek die gericht is op specifieke ziektes of organen (2). In een nieuwe inrichting van de zorg zouden niet de kosten maar de waarden centraal moeten staan. Specifieker gesteld: de klinische en psychologische waarden moeten in evenwicht zijn met de economische waarden (3).

De Europese commissie heeft in 2019 een rapport uitgebracht over deze Value Based

Health. Het Expert Panel heeft hierin vier waarden benoemd die in dit concept leidend zijn: passende zorg ten behoeve van de persoonlijke doelen van een patiënt (personal value), het bereiken van de best mogelijke uitkomst met de beschikbare middelen (technical value), een billijke verdeling van middelen over alle patiëntgroepen (allocative value), en de bijdrage van de gezondheidszorg aan sociale participatie en verbondenheid (societal value). Om de beste expertise op alle terreinen bijeen te brengen en om te bevorderen dat zorgprofessionals hun verantwoordelijkheid nemen voor het verbeteren van de zorg beveelt dit Expert Panel aan om Learning Communities in te stellen. Shared decision-making, door professionals en patiënten, is daarbij van groot belang (4).

Privacy proof datagebruik

In een nieuwe inrichting spelen data een belangrijke rol. Het is niet nodig om de mogelijkheden voor gezondheidsverbetering door verstandig datagebruik onbenut te laten. Via de databank bij de Nederlandse Zorgautoriteit kunnen grondige netwerkanalyses verricht worden. Op basis van de cijfers van de postcode, de praktijkcodes en de zorgverlenerscodes kunnen we verbruiks- en verwijspatronen in kaart brengen. De DBC-codes geven inzicht in de kosten en derhalve ook in de totale zorgkosten in een wijk of stad. Verschillen in demografische ziektepatronen worden zo zichtbaar zonder dat er privacy-problemen ontstaan. Daarnaast is het mogelijk om de data van het RIVM, GGD en CBS met elkaar in verband te brengen. Zo ontstaan er zorgregio’s die onder toezicht komen te staan van regionale democratische organen. Inspraak van burgers in de voor hen georganiseerde zorg is belangrijk. De inning van de zorgpremie loopt, inkomensafhankelijk, via de Belastingdienst. Daarmee besparen we veel administratieve kosten.

Regionale netwerkzorg

In Oost-Groningen vraagt men om andere zorg nodig dan in Amsterdam West. De problematiek verschilt, demografisch zien deze gebieden er anders uit. Een regionale organisatie houdt rekening met deze verschillen. In de regio Utrecht wordt reeds gewerkt aan regionale zorginnovatie voor mensen met psychische problematiek in netwerkverband.

Dergelijke regionale netwerkzorg mag model staan voor het nieuwe normaal en ook de basis vormen voor de bekostiging, de bestuurlijke vormgeving en digitale ondersteuning.

Farmacie en medische benodigdheden

Op het gebied van de farmacie vraagt de farmaceutische marktmacht om leiding van een strakke Europese hand. Zo kan de ontwikkeling van geneesmiddelen en andere medische benodigdheden met publiek geld plaatsvinden onder speciale EU-patenten die niet verkoopbaar of overdraagbaar zijn. Medicatie die in het verleden met publiek geld is ontwikkeld, wordt na afloop van het huidige patent onder het speciale EU-patent gebracht. Financiële transparantie rond het huidige medicatie- en middelengebruik is nodig.

Onlangs is vastgesteld dat er aanhoudende medicijntekorten onder de 1480 soorten (in 2020) zijn. Er is geen buffervoorraad doordat het onduidelijk is wie betaalt en ook de lange aanvoerlijnen zijn funest. Een Europees farmaplan is dringend nodig!

Het roer moet nu om!

Leo J van Oudheusden, Demetrios Velis en Theo Doreleijers,

namens de gezondheidszorggroep van Volt-NL.

Literatuur:

1. Leo van Oudheusden, Rob Rodrigues Pereira, Medisch Contact, (2015); blz. 1934-1936.

2. Op zoek naar het beste zorgsysteem, Marcel Levi, S&D, jaargang 76, nr 5, (2019).

3. Discussienota ‘Zorg voor de Toekomst’ (2020), Ministerie VWS.

4. Defining value in ‘value based health care’, report of the expert panel on effective ways of           investing in health (EXPH) (2019).

 Leo van Oudheusden was 30 jaar lang als kinderarts verbonden aan het West Fries Gasthuis in Hoorn; hij was managing editor van de Excerpta Medica Pediatrics gedurende 5 jaar. De afgelopen 10 jaar voerde hij een externe praktijk kindergeneeskunde voor gedrags- en ontwikkelingsproblemen.

Leo maakt deel uit ven de gezondheidszorggroep van VOLT omdat VOLT het belang benadrukt van een goed samenwerkende EU. VOLT streeft een verbeterd democratisch gehalte van de EU na.