Schrap de Tunesië-deal vandaag nog

Deze zomer reisde Rutte samen met de Italiaanse premier Meloni en de voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen, meerdere malen naar Tunesië. Het zelfbenoemde "Team Europa" was daar om een deal te sluiten met autocratische Tunesische leider Kais Saied. De deal bevat een partnerschap, bestaande uit Europese financiering, in ruil voor het tegenhouden van migranten aan de Tunesische grens. Saied heeft intussen duidelijk laten blijken dat hij niet van plan is zich aan deze afspraken te houden. Zo stelde hij dat Tunesië nooit de kustwacht van Europa zou worden, ontzegde leden van het Europees Parlement de toegang tot het land en wees de eerste betaling van de deal, een bedrag van 127 miljoen, af. Afgelopen week ging Saied nog een stap verder toen hij 60 miljoen euro covid-hulpgelden, die niet tot de deal behoorde, terugstortte naar de EU. Een teken dat Saied niet van plan is zich aan de deal met Europa te houden. 

De deal wordt opnieuw besproken in de Europese Raad van Justitie en Binnenlandse Zaken aankomende donderdag en vrijdag en ook tijdens de Europese top op 26 oktober. Andere lidstaten en leden van het Europees Parlement zijn kritisch op de deal, waarvan de details nog steeds onbekend zijn. Dit terwijl sinds het sluiten van de deal steeds meer mensenrechtenschendingen aan het licht komen. Deze zomer zijn er al 27 Afrikaanse migranten omgekomen, nadat de Tunesische regering hen terug de woestijn in dreef. Ook Tunesische burgers vrezen voor hun vrijheid en rechten.                               

Saied kwam aan de macht in 2019 met een campagne waarin hij beloofde de sociale ongelijkheid op te lossen. In plaats daarvan pleegde hij een coup in 2021, waarbij hij het parlement ophief en de premier naar huis stuurde. De economische situatie in Tunesië is in de tussentijd louter verslechterd. Tunesiërs moeten dagelijks in de rij staan voor brood, suiker en olie. Vitale medicijnen zijn nergens te krijgen en het land heeft te maken met de hoogste inflatie in drie decennia. Dit komt bovenop de bestaande energieschaarste, watertekorten en de dreigende economische ineenstorting van het land.

Sinds de coup van Saied schorste hij het parlement, ontsloeg hij de regering en trok alle macht naar zich toe. Deze macht gebruikt hij om alle democratische instellingen in Tunesië op te heffen, de rechterlijke macht te ontslaan en al zijn critici gevangen te zetten. Onder de tientallen politieke gevangenen zijn oppositieleiders, rechters, advocaten, activisten uit het maatschappelijk middenveld en journalisten. Vaders en moeders, dochters en zonen, broers en zussen. 

Het afschaffen van de vrijheid van meningsuiting, democratische instellingen en de ernstige sociale en economische crisis zijn de oorzaak van het toenemende aantal migranten uit Tunesië. Bovendien is Saied een meester in het creëren van zondebokken voor zijn eigen mislukkingen - Zijn nieuwste zondebok zijn zwarte Afrikaanse migranten, wat heeft geleid tot een golf van geweld tegen deze groep, die daardoor proberen door te reizen naar Europa, maar werden tegengehouden en gedumpt in de Libische woestijn. 

De Europese deal met Tunesië is daarom uiterst zorgelijk. Niet alleen zien we de gruwelijke beelden van kinderen die sterven in de woestijn, maar met de deal legitimeert de EU het dictatoriale regime. Een gevaarlijk precedent, dat bovendien contraproductief werkt. Het financieel steunen en legitimeren van dit regime versterken de factoren die nu juist de oorzaak zijn van de migratiestromen naar Europa. 

Bovendien schaadt het de geloofwaardigheid van de EU. De deal laat aan de Tunesische burgers zien dat de EU bereid is hun  democratie en mensenrechten te verkwanselen in ruil voor het tegenhouden van mensen aan de Europese grenzen. Bovendien hebben ook de Europese burgers geen enkele garantie dat hun belastinggeld goed besteed zal worden. 

Europa zou moeten weten dat het sussen van dictators niet alleen verraad is van haar eigen waarden, maar ook de start  is van een gevaarlijke cyclus van mislukking, ineenstorting en maatschappelijke explosie. Europa moet daarom pro-democratische krachten steunen, zich uitspreken tegen mensenrechtenschendingen door het regime, de onderliggende oorzaken van migratie aanpakken en de vage deal met dictator Saied tenietdoen.

Marieke Koekkoek, Tweede Kamerlid (Volt)

Elyes Chaouachi, zoon van voormalig minister en oppositielid Ghazi Chaouachi (Tayyar)

Kaouther Ferjani, dochter van oppositielid Said Ferjani (Ennahda)

Aziz Akremi, zoon van rechter en voormalig officier van justitie Bechir Akremi

Jaza Cherif, zoon van activist en oppositielid Chaima Issa (National Salvation Front)

Yusra Ghannouchi, dochter van parlementsvoorzitter Rached Ghannouchi (Ennahda)