Bezoek Paushuizen, Lessen uit het Klaslokaal: Verbinding en Dialoog in het Bestuur
Omgeven door mooie muurschilderingen, een fraai tapijt en royale kroonluchters sprak Merel van Vroonhoven over lessen uit het onderwijs. Van Vroonhoven was gevraagd om de Paushuizelezing 2025 te geven. Als oud-topbestuurder in het bedrijfsleven kent ze het klappen van de bestuurszweep. Na een succesvolle carriere van vele jaren maakte ze de overstap naar leerkracht in het speciaal onderwijs. Hier ontdekte ze dat er vele lessen zijn die het (openbaar) bestuur kan leren van kinderen.
Vele onderwerpen en lessen passeerden de revue. Bij mij is het meest blijven hangen hoe bestuurders verbinding met de samenleving kunnen opzoeken. Vol passie vertelde Van Vroonhoven over de maatschappelijke onderwerpen die langskwamen in haar klaslokaal. Onderwerpen als: Gaza, Oekraïne en vluchtelingen passeren bij haar kinderen de revue. Zie dan als leerkracht maar een gesprek over deze onderwerpen in goede banen te leiden, zonder dat de gemoederen te hoog oplopen en met respect voor iedereens emoties en standpunten. Bij deze gesprekken komen zowel respect voor elkaar en maatschappelijke nuance als vooroordelen om de hoek kijken. Zo zag ziet Van Vroonhoven vele parallellen tussen de debatten in de samenleving en die in haar klaslokaal.
Van Vroonhoven bedacht een antwoord op het emuleren van de maatschappij. Ze introduceerde in haar klas de ‘omkeerdag’. Op deze dag mogen de leerlingen voor een groot deel het programma bepalen, alleen de verplichte reken- en taalles staan er sowieso op. De onderwerpen voor de lessen die de leerlingen geven mogen ze zelf bepalen. Om te bepalen welke lessen en onderwerpen er behandeld worden introduceerde Van Vroonhoven verkiezingen in de klas. Groepjes leerlingen bedachten zelf hun partijen, belangrijkste onderwerpen en een lijsttrekker. Vervolgens vond er een proces van debatten en verkiezingen plaats. Hierbij werd luisteren en het gesprek een centraal onderdeel.
Zelf heeft Van Vroonhoven de kracht van de dialoog ook meegemaakt. In haar tijd bij de NS liep ze nog wel eens mee met de conducteurs. Hierbij sprak ze regelmatig met reizigers en soms stond ze midden tussen mensen die hinder ondervonden tijdens een treinreis. In een anekdote die ze vertelde was ze als conducteur gestrand geraakt in de sneeuw (precies die omstandigheden waarin letterlijk geen enkele trein in Nederland rijdt). Tijdens deze onvrijwillige winterse overstap raakte ze aan de praat met een vrouw die veel hinder ondervond en gepikeerd was over het verloop van haar dag. Hierbij heeft de vrouw verkondigd dat het niet kon zijn dat de bestuurders van de NS een bonus konden krijgen, terwijl reizigers zo de dupe waren. Van Vroonhoven heeft als undercover-boss dit ter harte genomen.
De grootste les van dit verhaal is dat bestuurders uit hun ivoren toren mogen Afdalen komen en in gesprek moeten gaan met de mensen die de echte gevolgen dragen van hun keuzes. Nieuwe windmolens, aanpassingen in het toeslagen systeem. Het creëren van draagvlak, het begrijpen hoe je oplossing gezien wordt in de praktijk of begrip hebben voor de mensen die de gevolgen van je plannen gaan ondervinden.
Verbinding kun je natuurlijk niet bereiken zonder elkaar te spreken. De les hieruit is dan ook simpel. Kruip uit je bubbel, ivoren toren of stacaravan en zoek elkaar op. Ga in gesprek met elkaar. En als je bestuurder bent, neem dit advies dan dubbel en dwars aan en probeer zelf ook eens een keer zo’n omkeerdag.