Verstoten uit de raad, vergeten door de stad
In 1940 werden dertien Amsterdamse raadsleden uit hun functie gezet. Niet omdat ze hun werk niet goed deden, maar omdat ze Joods of communistisch waren. Hun namen verdwenen uit de notulen, hun lege stoelen werden niet benoemd, en hun verhalen raakten kwijt in het geheugen van de stad.
Gemeenteraadsleden Itay Garmy (Volt) en Lian Heinhuis (PvdA) hebben daarom een initiatiefvoorstel ingediend om deze collega’s, die destijds in de steek werden gelaten, zichtbaar te maken en blijvend te herdenken.
De bovenstaande foto is genomen bij de entree van het oude stadhuis, wat nu een hotel is.
Waarom dit voorstel nodig is
De geschiedenis van de dertien verstoten raadsleden laat zien hoe kwetsbaar een democratie kan zijn wanneer uitsluiting wordt genormaliseerd en wanneer mensen zwijgen terwijl onrecht plaatsvindt.
De pijn zit niet alleen in wat er toen werd gedaan, maar ook in wat er niet werd gezegd. Geen protest, geen steun, geen erkenning.
Dat hun verhalen vrijwel verdwenen zijn, laat zien hoe makkelijk onrecht uit het zicht kan raken wanneer niemand verantwoordelijkheid neemt om te herinneren.
Dit voorstel wil dat veranderen.
Wat we gaan doen
Het voorstel van Volt en PvdA bevat drie onderdelen:
1. Onderzoek en vastleggen
Er wordt onderzoek gedaan naar de levens van de dertien raadsleden. Hun verhalen worden samengebracht in een bundel, zodat toekomstige raadsleden en Amsterdammers weten wie deze mensen waren.
2. Een blijvend monument
Bij of in de Stopera komt een monument dat hun namen zichtbaar maakt. Daarnaast komt er een digitaal monument, zodat iedereen ook buiten Amsterdam hun verhaal kan vinden.
3. Een herdenking op de historische datum
Op 30 november 2025, precies 85 jaar nadat de Joodse raadsleden uit hun functie werden gezet, vindt in de Oude Raadszaal de eerste officiële herdenking plaats. Het is een moment waarop stad en raad stilstaan bij wat er toen gebeurde én wat dat ons vandaag te zeggen heeft.
Waarom dit nu relevant is
Herdenken is geen terugkijken alleen. Het is een manier om verantwoordelijkheid te nemen voor wie we vandaag willen zijn.
In een tijd waarin discriminatie en polarisatie zichtbaar groeien, waarin het vertrouwen in de rechtsstaat onder druk staat en waarin de verleiding om weg te kijken soms groot is, is het essentieel dat we laten zien dat democratie actief onderhoud vraagt.
Door deze dertien raadsleden zichtbaar te maken, herinneren we onszelf aan iets fundamenteels: dat democratie niet alleen wordt beschermd door regels, maar door mensen die hun stem gebruiken wanneer het ertoe doet.
Herdenken is een plicht
Voor veel mensen in Amsterdam is dit een onbekende geschiedenis. Voor nabestaanden is het een gemis dat nooit écht is erkend. En voor raadsleden van nu is het een les in verantwoordelijkheid.
Het herdenken van deze dertien raadsleden is daarom meer dan een plechtigheid.
Het is een herstel van wat te lang verzwegen is gebleven. En het is een waarschuwing dat uitsluiting nooit normaal mag worden.
Door hun verhalen zichtbaar te maken, beschermen we onze democratie, nu en in de toekomst.