Motie van afkeuring om facturenchaos
Afgelopen raadsvergadering diende Volt, gesteund door meerdere oppositiepartijen, een motie van afkeuring in naar aanleiding van de problemen rondom de overstap naar een nieuw gemeentelijk betaalsysteem. De motie haalde geen meerderheid, maar zond wel een duidelijk politiek signaal uit: er moet hard gewerkt worden aan de oorzaken onderliggend aan het fiasco.
Lees hier onze eerdere blog
Begin dit jaar stapte de gemeente over op een nieuw betalingssysteem genaamd AFIS. De overstap ging gepaard met meerdere technische mankementen, waardoor de gemeente binnen enkele weken een betalingsachterstand van tienduizenden facturen had. Velen ondernemers moesten hierdoor wekenlang wachten op hun geld. Om te onderzoeken hoe het zo mis kon gaan en hoe deze fouten in de toekomst voorkomen kunnen worden, is de implementatie van AFIS geëvalueerd. Dit rapport werd afgelopen vergadering door de gemeenteraad besproken.
Het rapport trok pijnlijke conclusies. Risico’s waren onderschat, verantwoordelijkheden waren versnipperd en signalen dat er iets mis ging bereikten de wethouder te laat. Ook de gemaakte kosten liegen er niet om. Waar er 13 miljoen euro was begroot voor de implementatie van AFIS, staat de teller momenteel op 44 miljoen euro. Aanvullend op deze feiten, is Volt van mening dat de politieke reflectie van de wethouder op de situatie te mager was. Vragen vanuit de raad wist ze niet altijd overtuigend te beantwoorden, en in meerdere debatten over de mislukte implementatie maakte ze een weifelende indruk. Dit alles maakte dat Volt besloot een motie van afkeuring in te dienen. Hiermee keur je de ontstane situatie af, maar mag een wethouder wel aanblijven. Meerdere oppositiepartijen steunden de motie. Uiteindelijk haalde de motie door tegenstemmen van de coalitie (D66, GroenLinks, PvdA) geen meerderheid.
Lees hier het Parool over de motie van afkeuring.
De bijdrage van Itay in de raadsvergadering
Dank voorzitter, wij besluiten vandaag om een motie van afkeuring in te dienen, en dat besluit nemen wij niet licht. Niet alleen omdat het een zwaar politiek instrument is, maar ook omdat wij de inzet van de wethouder zien. We waarderen dat zij zich openstelt, verantwoordelijkheid neemt voor het herstel, en geen moment heeft geprobeerd fouten weg te poetsen. Wij hebben tijdens al onze bijdragen op dit dossier ook nooit getwijfeld aan haar intentie.
Maar na alles wat we de afgelopen maanden hebben gelezen, besproken en gevraagd, zijn we tot een pijnlijke conclusie gekomen. En die rust voor ons op drie punten:
Aller eerst schoot de bestuurlijke regie tekort op het moment dat het erop aankwam. Ten tweede zijn structurele problemen in de ambtelijke organisatie, zoals het ontbreken van eigenaarschap en tegenspraak, niet tijdig aangepakt. En ten derde zijn de kosten van AFIS volledig uit de hand gelopen. Van een raming van 13 miljoen naar inmiddels 44 miljoen, zonder dat helder is waar het eindigt.
Die drie constateringen raken aan de kern van politieke verantwoordelijkheid. Want uiteindelijk gaat het er niet alleen om hoe hard er is gewerkt aan herstel, maar of er vooraf voldoende regie is gevoerd, achteraf voldoende verantwoordelijkheid is genomen, en of de fundamentele oorzaken stevig genoeg worden aangepakt.
Want als je de evaluatie leest, blijft er één vraag hangen die maar niet loslaat: hoe kón dit gebeuren? Hoe is het mogelijk dat een ICT-project met deze schaal, deze impact, en zulke duidelijke risico’s tóch live is gegaan, met alle gevolgen van dien? Ondernemers die wekenlang niet werden betaald. Interne processen die vastliepen. Een organisatie die maandenlang in de overlevingsstand stond.
En dit staat niet op zichzelf. Al ruim een jaar spreekt de raad, onder andere via de rekeningencommissie, over de noodzaak van cultuurverandering binnen de ambtelijke organisatie. We horen steeds dezelfde patronen: signalen die niet doorkomen, verantwoordelijkheden die onduidelijk zijn, onvoldoende reflectie en eigenaarschap. Dat cultuurverandering onvoldoende van de grond komt en er pas ná de evaluatie van AFIS een expliciete opdracht wordt neergelegd, doet geen recht aan de urgentie die we al veel eerder met elkaar uitspraken.
Wat we in dit dossier zien, is precies dat patroon. De evaluatie laat zien dat signalen niet boven kwamen, verantwoordelijkheden versnipperd waren of, niet werden genomen, en tegenspraak onvoldoende ruimte had. Dat zegt niet alleen iets over de uitvoering, maar ook over het bestuur. Want het is aan het college en dus aan de wethouder om daar bovenop te zitten. Om actief te toetsen of signalen worden opgepakt. Om te zorgen dat dilemma’s bespreekbaar worden vóórdat het misgaat.
Die regie ontbrak. En dat is ook wat de evaluatie vaststelt: de wethouder kreeg pas ná livegang volledig zicht op de ernst van de situatie. Dat is op zichzelf al een bestuurlijk probleem.
Wat daarbij niet helpt, is dat de bestuurlijke reactie formeel correct is, maar politiek te mager. We zien procesmatige lessen, maar missen een voldoende krachtige reflectie op wat bestuurlijk misging.
En dan het geld. Inmiddels zitten we op 44 miljoen euro aan kosten ten opzichte van een oorspronkelijke raming van 13 miljoen. 250% boven begroting. En het eind is nog niet in zicht. Dat is niet alleen enorm frustrerend, maar ook pijnlijk. Want met dat gemeenschapsgeld hadden we zoveel kunnen doen voor Amsterdammers. Het tast het vertrouwen aan dat de stad moet kunnen hebben in haar eigen organisatie: dat facturen op tijd worden betaald, en dat publiek geld zorgvuldig wordt besteed.
Voorzitter, wij weten dat ambtenaren hierin cruciale fouten hebben gemaakt. Maar hen kunnen wij niet aanspreken in dit debat. De wethouder wel. En hoe moeilijk deze afweging ook was, wij vinden dat ze op een aantal essentiële momenten bestuurlijk tekort is geschoten in regie en anticipatie.
Een motie van afkeuring is voor ons geen oordeel over haar intenties, maar een noodzakelijk signaal dat bestuurlijke verantwoordelijkheid niet vrijblijvend is.
Tot zover.